घरच्या घरी कंपोस्ट खत कसे तयार करावे?
घरच्या घरी कंपोस्ट खत कसे तयार करावे?
मित्रांनो,मी तुमचा शेतकरी मित्र हर्षल , आजकाल शेतीत खूप जास्त chemicals चा वापर होत आहे या ने शेती करणे खूप सोपे झाले असेल पण अन्नाची गुणवत्ता कमी होत चालली आहे ! या मुळे लोकांना कितीतरी रोग होत आहेत पण यात चांगली बातमी ही की लोकांना ही बाब समजायला लागले आहे. उशीरा का होईना लोक निसर्गाच्या जवळ येत चालली आहेत! यात वाढ व्हावी यासाठी माझी थोडे प्रयत्न आहेत.
आपल्या घराच्या कचर्‍याचं काय होतं, याचा कधी विचार केलाय का? आपल्यापैकी अनेक जण घरातील सेंद्रिय कचरा थेट कचरापेटीत टाकतात .पण, या कचऱ्याचा उपयोग जर खतासाठी केला तर? आपल्यालाच चांगले व नैसर्गिक अन्न मिळेल, आपल्या मातीत सुधारणा होईल, आणि पर्यावरणाचं रक्षणही होईल. चला, आपण कंपोस्ट खत तयार करण्याची सोपी पद्धत समजून घेऊया.
कंपोस्ट खत म्हणजे काय?
कंपोस्ट म्हणजे नैसर्गिक सेंद्रिय खत. आपल्या घरातील भाज्यांचे साली, फळांचे टरफले, चहा पावडर, अन्नाचे शिळे तुकडे, गवत, वाळलेली पाने यांसारख्या गोष्टींपासून हे खत तयार करता येते. यामुळे मातीची सुपीकता वाढते आणि ती पूर्णपणे नैसर्गिक असल्याने पिकांसाठी अत्यंत फायदेशीर ठरते.
कंपोस्ट खत तयार करण्यासाठी लागणाऱ्या गोष्टी
१. कचर्‍याचे वर्गीकरण:
सेंद्रिय (जैविक) आणि असेंद्रिय (अजैविक) कचर्‍याची योग्य वेगवेगळी व्यवस्था करा. प्लास्टिक, काच, मेटल हे असेंद्रिय कचरा असून, याचा वापर कंपोस्टमध्ये होत नाही.
२. कंपोस्टिंगसाठी भांडे:
तुमच्याकडे मातीचे कुंडे, प्लास्टिक ड्रम, किंवा मोठ्या बादल्या असतील तर त्याचा वापर करू शकता. या भांड्याला तळाशी लहान छिद्रे असू द्या जेणेकरून अतिरिक्त पाणी बाहेर जाऊ शकेल.
३. साहित्य:
ओला कचरा: भाज्या, फळांचे टरफले, अन्नाचे अवशेष
सुका कचरा: वाळलेली पाने, गवत, लाकडाचा भुगा
थोडी माती किंवा कंपोस्टचा जुना भाग
४. सावलीचे ठिकाण:
कंपोस्टिंगसाठी भांडे सावलीत ठेवावे, जिथे ते थेट उन्हात किंवा पावसात येणार नाही.
कंपोस्ट तयार करण्याची पद्धत
स्टेप १: तळाशी मातीचा थर द्या
तुमच्या निवडलेल्या भांड्याच्या तळाशी २-३ इंच मातीचा थर द्या. हा थर कंपोस्टिंग प्रक्रिया सुरळीत होण्यासाठी उपयुक्त ठरतो.
स्टेप २: ओला व सुका कचरा परतावा
ओला कचरा व सुका कचरा परस्पर बदलून टाका. उदा., एक थर भाज्यांचे तुकडे व त्यावर एक थर वाळलेल्या पानांचा टाका. हे थर हवेशीर असावेत.
स्टेप ३: ओलसरपणा सांभाळा
कंपोस्ट जास्त कोरडे किंवा जास्त ओलं होऊ नये. ओलसर ठेवण्यासाठी थोडं पाणी शिंपडू शकता, पण भिजू देऊ नका.
स्टेप ४: हालचाल करा
प्रत्येक ८-१० दिवसांनी मिश्रण उलथून घ्या. यामुळे हवा खेळती राहील आणि कुजण्याची प्रक्रिया वेगवान होईल.
स्टेप ५: संयम ठेवा
कंपोस्ट तयार होण्यासाठी साधारण ६-८ आठवडे लागतात. सुरुवातीला काहीसा वास येईल, पण तो कमी होईल. तयार झालेलं कंपोस्ट काळ्या रंगाचं, मऊसर आणि गंधहीन असतं.
कंपोस्टिंग करताना लक्षात ठेवण्यासारखे मुद्दे :
1. प्लास्टिकचा उपयोग टाळा: प्लास्टिक किंवा रसायनांचा कचरा कंपोस्टसाठी वापरू नका.
2. मांसाहारी अन्न टाळा: मासांधारित पदार्थ किंवा दुग्धजन्य पदार्थ टाकल्यास कुजताना दुर्गंधी निर्माण होऊ शकते.
3. हवा खेळती ठेवा: कंपोस्ट भांडे बंदिस्त ठेवू नका, कारण ऑक्सिजनशिवाय कुजण्याची प्रक्रिया अडखळते.
4. कीड नियंत्रण: जर किडे आले तर मिश्रणात थोडं मातीचं किंवा लिंबाचा रस मिसळा.
घरगुती कंपोस्टिंगचे फायदे
पर्यावरणपूरक उपाय: कचऱ्याची विल्हेवाट लावण्यासाठी योग्य पद्धत.
पैशांची बचत: बाजारातील रासायनिक खतांवर होणारा खर्च वाचतो.
मातीचा पोत सुधारतो: कंपोस्टमुळे माती अधिक सुपीक होते आणि तिच्यात पाणी साठवण्याची क्षमता वाढते.
स्वच्छता: घर आणि आजूबाजूचं वातावरण स्वच्छ राहातं.
एक शेवटचा विचार
मित्रांनो, आपल्या मातीतच आपल्या जीवनाचं भविष्य दडलंय. आपण जर घरच्या कचऱ्याचा योग्य उपयोग केला, तर मातीसाठी अमृत तयार करू शकतो. एक वेळ अशी होती की आपली पिढी ही मातीला "आई" म्हणायची. पण आज आपण तिचं रक्षण करणं विसरलोय. चला, या उपक्रमातून मातीची सेवा करूया.
आपलं छोटं पाऊल मोठा बदल घडवू शकतं. तर मग, आजच सुरुवात करा!
तुमचं मत सांगा :
तुम्हाला हा लेख कसा वाटला? तुमच्या
कंपोस्टिंग अनुभवांबद्दल आम्हाला कळवा. आपल्याला अधिक प्रेरणादायी गोष्टी सांगायला नक्की आवडेल!
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा