वर्मिकंपोस्ट म्हणजे काय ? कसे तयार करतात
वर्मिकंपोस्ट म्हणजे काय?
वर्मिकंपोस्ट हा जैविक खताचा प्रकार आहे जो नैसर्गिक घटकांपासून तयार केला जातो. यामध्ये गेंडऱ्या (गांडूळ) (Earthworms) कडून सेंद्रिय पदार्थांचे विघटन केले जाते. या प्रक्रियेमुळे जमीन सुपीक होते व शेतीसाठी पोषक घटकांची निर्मिती होते. वर्मिकंपोस्ट तयार करण्यासाठी प्रामुख्याने गेंडऱ्यांच्या दोन प्रजातींचा वापर होतो –
Eisenia fetida आणि Eudrilus eugeniae.
वर्मिकंपोस्ट कसा तयार करावा?
1. साहित्य गोळा करणे: गवत, भाजीपाल्याचे टरफल, शेणखत, माती, आणि पाण्याचा समावेश असतो.
2. गेंडऱ्यांचे समावेश: योग्य प्रकारचे गेंडरे निवडून त्यांना खत तयार करण्यासाठी वापरतात.
3. प्रक्रिया: टाकाऊ सेंद्रिय पदार्थ गेंडऱ्यांच्या सहाय्याने विघटन होऊन वर्मिकंपोस्ट तयार होतो.
4. सावलीची जागा: वर्मिकंपोस्ट तयार करताना सावलीत व ओलसर वातावरणात ठेवणे महत्त्वाचे आहे.
वर्मिकंपोस्टचे फायदे
1. मातीची सुपीकता वाढवते:
वर्मिकंपोस्टमध्ये नायट्रोजन, फॉस्फरस, पोटॅशियम, आणि सूक्ष्म पोषक घटक भरपूर प्रमाणात असतात. त्यामुळे पिकांची गुणवत्ता सुधारते आणि उत्पादन वाढते.
2. नैसर्गिक पद्धतीने शेती:
रासायनिक खतांचा वापर टाळून नैसर्गिक शेतीस प्रोत्साहन मिळते.
3. पर्यावरणपूरक उपाय:
घरातील व शेतीतील जैविक कचऱ्याचा उपयोग करून तो खतामध्ये रूपांतरित केला जातो, त्यामुळे कचऱ्याची समस्या कमी होते.
4. पाणी धारण करण्याची क्षमता:
मातीची पाणी साठवून ठेवण्याची क्षमता वाढते, त्यामुळे पिकांना दीर्घकाळ पोषण मिळते.
5. पिकांची रोगप्रतिकारशक्ती वाढवते:
वर्मिकंपोस्टमधील पोषक घटकांमुळे पिकांवर होणारे कीड आणि रोग कमी होतात.
वर्मिकंपोस्टचा उपयोग कोठे करावा?
1. शेतीसाठी: सर्व प्रकारच्या पिकांसाठी वर्मिकंपोस्ट फायदेशीर आहे.
2. बागकाम: फुलझाडे, फळझाडे व कुंडीतील झाडांसाठी उपयुक्त.
3. मशागत: जमिनीच्या गुणवत्तेसाठी उत्तम.
वर्मिकंपोस्ट बनविण्याचा खर्च व नफा
वर्मिकंपोस्ट तयार करण्यासाठी फार मोठ्या भांडवलाची गरज नाही. घरगुती स्तरावर सुरू करून मोठ्या प्रमाणावर व्यवसायात रूपांतर करता येते. हा जैविक खताचा पर्याय असल्याने याला बाजारात चांगली मागणी असते.
वर्मिकंपोस्ट हे शेतीसाठी जैविक, पर्यावरणपूरक व फायदेशीर खत आहे. ते जमिनीची सुपीकता वाढवून शेती अधिक उत्पादक व टिकाऊ बनवते. आपणही वर्मिकंपोस्टचा वापर करून आपल्या
शेतीस नवे आयाम देऊ शकतो.
"निसर्ग जपा, जमिनीसाठी वर्मिकंपोस्ट वापरा!"
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा